内则

拼音版、注音及读音

　　 hòu wáng mìng zhǒng zǎi，jiàng dé yú zhòng zhào mín。zi shì fù mǔ，jī chū míng，xián guàn shù，zhì xǐ jī zǒng，fú máo guān ruí yīng，duān bì shēn，jìn hù。zuǒ yòu pèi yòng，zuǒ pèi fēn shuìdāolìxiǎo xījīn suì，yòu pèi juéhànguǎndìdà xīmù suì，bī，jù zhe qí。fù shì jiù gū，rú shì fù mǔ。jī chū míng，xián guàn shù，zhì xǐ，jī zǒng，yī shēn。zuǒ pèi fēn shuìdāolìxiǎo xījīn suì，yòu pèi zhēnguǎnxiànkuàng，shī pán zhì，dà xīmù suìjīn yīng，qí jù。yǐ shì fù mǔ jiù gū zhī suǒ，jí suǒ，xià qì yí shēng，wèn yī yù hán，jí tòng kē yǎng，ér jìng yì sāo zhī。chū rù，zé huò xiān huò hòu，ér jìng fú chí zhī。jìn guàn，shǎo zhě fèng pán，zhǎng zhě fèng shuǐ，qǐng wò guàn，guàn zú shòu jīn。wèn suǒ yù ér jìng jìn zhī，róu sè yǐ wēn zhī，zhān yǐjiǔ lǐmào gēngshū màifén dàoshǔ liángshú wéi suǒ yù，zǎolìyímì yǐ gān zhī，jǐnhuánfényú miǎn gǎo hāo xiǔ yǐ huá zhī，zhī gāo yǐ gāo zhī，fù mǔ jiù gū bì cháng zhī ér hòu tuì。nán nǚ wèi guān jī zhě，jī chū míng，xián guàn shù，zhì xǐ，fú máo zǒng jiǎo，jīn yīng，jiē pèi róng chòu，mèi shuǎng ér cháo，wèn hé shí yǐn yǐ。ruò yǐ shí zé tuì，ruò wèi shí zé zuǒ zhǎng zhě shì jù。fán nèi wài，jī chū míng，xián guàn shù，yī fú，liǎn zhěn diàn，sǎ sǎo shì táng jí tíng，bù xí，gè cóng qí shì。rú zǐ zǎo qǐn yàn qǐ，wéi suǒ yù，shí wú shí。yóu mìng shì yǐ shàng，fù zǐ jiē yì gōng。mèi shuǎng ér cháo，cí yǐ zhǐ gān，rì chū ér tuì，gè cóng qí shì，rì rù ér xī，cí yǐ zhǐ gān。fù mǔ jiù gū jiāng zuò，fèng xí qǐng hé xiāng jiāng rèn，zhǎng zhě fèng xí qǐng hé zhǐ。shǎo zhě zhí chuáng yǔ zuò，yù zhě jǔ jǐ，liǎn xí yǔ diàn，xiàn qīn qiè zhěn，liǎn diàn ér shǔ zhī。fù mǔ jiù gū zhī yī qīn diàn xí zhěn jǐ bù chuán，zhàng jù zhǐ jìng zhī，wù gǎn jìn。dūn móu zhī yí，fēi jùn mò gǎn yòng yǔ héng shí yǐn，fēi jùn，mò zhī gǎn yǐn shí。fù mǔ zài，zhāo xī héng shí，zi fù zuǒ jùn，jì shí héng jùn，fù méi mǔ cún，zhǒng zi yù shí，qún zǐ fù zuǒ jùn rú chū，zhǐ gān róu huá，rú zǐ jùn。zài fù mǔ jiù gū zhī suǒ，yǒu mìng zhī，yīng wéi jìng duì。jìn tuì zhōu xuán shèn qí，shēng jiàng chū rù yī yóu，bù gǎn huì yītì hāiqiàn shēnbǒ yǐdì shì，bù gǎn tuò tì hán bù gǎn xí，yǎng bù gǎn sāo bù yǒu jìng shì，bù gǎn tǎn xī，bù shè bù juē，xiè yī qīn bú jiàn lǐ。fù mǔ tuò tì bú jiàn，guàn dài gòu，hé huī qǐng shù yī shang gòu，hé huī qǐng huàn yī shang zhàn liè，rèn zhēn qǐng bǔ zhuì。wǔ rì，zé tán tāng qǐng yù，sān rì jù mù，qí jiān miàn gòu，tán pān qǐng huì zú gòu，tán tāng qǐng xǐ。shǎo shì zhǎng，jiàn shì guì，gòng shuài shí。nán bù yán nèi，nǚ bù yán wài。fēi jì fēi sàng，bù xiāng shòu qì。qí xiāng shòu，zé nǚ shòu yǐ fěi，qí wú fěi zé jiē zuò diàn zhī ér hòu qǔ zhī。wài nèi bù gòng jǐng，bù gòng bì yù，bù tōng qǐn xí，bù tōng qǐ jiǎ，nán nǚ bù tōng yī shang，nèi yán bù chū，wài yán bù rù。nán zǐ rù nèi，bù xiào bù zhǐ，yè xíng yǐ zhú，wú zhú zé zhǐ。nǚ zǐ chū mén，bì yōng bì qí miàn，yè xíng yǐ zhú，wú zhú zé zhǐ。dào lù: nán zǐ yóu yòu，nǚ zǐ yóu zuǒ。zi fù xiào zhějìng zhě，fù mǔ jiù gū zhī mìng，wù nì wù dài。ruò yǐn shí zhī，suī bù qí，bì cháng ér dài jiā zhī yī fú，suī bù yù，bì fú ér dài jiā zhī shì，rén dài zhī，jǐ suī fú yù，gū yǔ zhī，ér gū shǐ zhī，ér hòu fù zhī。zi fù yǒu qín láo zhī shì，suī shén ài zhī，gū zòng zhī，ér níng shù xiū zhī。zi fù wèi xiào wèi jìng，wù yōng jí yuàn，gū jiào zhī ruò bù kě jiào，ér hòu nù zhī bù kě nù，zi fàng fù chū，ér bù biǎo lǐ yān。fù mǔ yǒu guò，xià qì yí sè，róu shēng yǐ jiàn。jiàn ruò bù rù，qǐ jìng qǐ xiào，shuō zé fù jiàn bù shuō，yǔ qí dé zuì yú xiāng dǎng zhōu lǘ，níng shú jiàn。fù mǔ nùbù shuō，ér tà zhī liú xiě，bù gǎn jí yuàn，qǐ jìng qǐ xiào。fù mǔ yǒu bì zǐ ruò shù zǐshù sūn，shén ài zhī，suī fù mǔ méi，méi shēn jìng zhī bù shuāi。zi yǒu èr qiè，fù mǔ ài yī rén yān，zi ài yī rén yān，yóu yī fú yǐn shí，yóu zhí shì，wú gǎn shì fù mǔ suǒ ài，suī fù mǔ méi bù shuāi。zi shén yí qí qī，fù mǔ bù shuō，chū zi bù yí qí qī，fù mǔ yuē: shì shàn shì wǒ。zi xíng fū fù zhī lǐ yān，méi shēn bù shuāi。

　　后王命冢宰，降德于众兆民。子事父母，鸡初鸣，咸盥漱，栉縰笄总，拂髦冠緌缨，端韠绅，搢笏。左右佩用，左佩纷帨、刀、砺、小觿、金燧，右佩玦、捍、管、遰、大觿、木燧，偪，屦着綦。妇事舅姑，如事父母。鸡初鸣，咸盥漱，栉縰，笄总，衣绅。左佩纷帨、刀、砺、小觿、金燧，右佩箴、管、线、纩，施縏帙，大觿、木燧、衿缨，綦屦。以适父母舅姑之所，及所，下气怡声，问衣燠寒，疾痛苛痒，而敬抑搔之。出入，则或先或后，而敬扶持之。进盥，少者奉盘，长者奉水，请沃盥，盥卒授巾。问所欲而敬进之，柔色以温之，饘酏、酒醴、芼羹、菽麦、蕡稻、黍粱、秫唯所欲，枣、栗、饴、蜜以甘之，堇、荁、枌、榆免槁薧滫以滑之，脂膏以膏之，父母舅姑必尝之而后退。男女未冠笄者，鸡初鸣，咸盥漱，栉縰，拂髦总角，衿缨，皆佩容臭，昧爽而朝，问何食饮矣。若已食则退，若未食则佐长者视具。凡内外，鸡初鸣，咸盥漱，衣服，敛枕簟，洒扫室堂及庭，布席，各从其事。孺子蚤寝晏起，唯所欲，食无时。由命士以上，父子皆异宫。昧爽而朝，慈以旨甘，日出而退，各从其事，日入而夕，慈以旨甘。父母舅姑将坐，奉席请何乡；将衽，长者奉席请何趾。少者执床与坐，御者举几，敛席与簟，县衾箧枕，敛簟而襡之。父母舅姑之衣衾簟席枕几不传，杖屦只敬之，勿敢近。敦牟卮匜，非馂莫敢用；与恒食饮，非馂，莫之敢饮食。父母在，朝夕恒食，子妇佐馂，既食恒馂，父没母存，冢子御食，群子妇佐馂如初，旨甘柔滑，孺子馂。在父母舅姑之所，有命之，应唯敬对。进退周旋慎齐，升降出入揖游，不敢哕噫、嚏咳、欠伸、跛倚、睇视，不敢唾洟；寒不敢袭，痒不敢搔；不有敬事，不敢袒裼，不涉不撅，亵衣衾不见里。父母唾洟不见，冠带垢，和灰请漱；衣裳垢，和灰请浣；衣裳绽裂，纫箴请补缀。五日，则燂汤请浴，三日具沐，其间面垢，燂潘请靧；足垢，燂汤请洗。少事长，贱事贵，共帅时。男不言内，女不言外。非祭非丧，不相授器。其相授，则女受以篚，其无篚则皆坐奠之而后取之。外内不共井，不共湢浴，不通寝席，不通乞假，男女不通衣裳，内言不出，外言不入。男子入内，不啸不指，夜行以烛，无烛则止。女子出门，必拥蔽其面，夜行以烛，无烛则止。道路：男子由右，女子由左。子妇孝者、敬者，父母舅姑之命，勿逆勿怠。若饮食之，虽不耆，必尝而待；加之衣服，虽不欲，必服而待；加之事，人待之，己虽弗欲，姑与之，而姑使之，而后复之。子妇有勤劳之事，虽甚爱之，姑纵之，而宁数休之。子妇未孝未敬，勿庸疾怨，姑教之；若不可教，而后怒之；不可怒，子放妇出，而不表礼焉。父母有过，下气怡色，柔声以谏。谏若不入，起敬起孝，说则复谏；不说，与其得罪于乡党州闾，宁孰谏。父母怒、不说，而挞之流血，不敢疾怨，起敬起孝。父母有婢子若庶子、庶孙，甚爱之，虽父母没，没身敬之不衰。子有二妾，父母爱一人焉，子爱一人焉，由衣服饮食，由执事，毋敢视父母所爱，虽父母没不衰。子甚宜其妻，父母不说，出；子不宜其妻，父母曰：「是善事我。」子行夫妇之礼焉，没身不衰。

　　 fù mǔ suī méi，jiāng wéi shàn，sī yí fù mǔ lìng míng，bì guǒ jiāng wèi bù shàn，sī yí fù mǔ xiū rǔ，bì bù guǒ。jiù méi zé gū lǎo，zhǒng fù suǒ jì sìbīn kè，měi shì bì qǐng yú gū，jiè fù qǐng yú zhǒng fù。jiù gū shǐ zhǒng fù，wú dài，bù yǒu wú lǐ yú jiè fù。jiù gū ruò shǐ jiè fù，wú gǎn dí ǒu yú zhǒng fù，bù gǎn bìng xíng，bù gǎn bìng mìng，bù gǎn bìng zuò。fán fù，bù mìng shì sī shì，bù gǎn tuì。fù jiāng yǒu shì，dà xiǎo bì qǐng yú jiù gū。zi fù wú sī huò，wú sī chù，wú sī qì，bù gǎn sī jiǎ，bù gǎn sī yǔ。fù huò cì zhī yǐn shíyī fúbù bópèi shuìchǎi lán，zé shòu ér xiàn zhū jiù gū，jiù gū shòu zhī zé xǐ，rú xīn shòu cì，ruò fǎn cì zhī zé cí，bù dé mìng，rú gèng shòu cì，cáng yǐ dài fá。fù ruò yǒu sī qīn xiōng dì jiāng yǔ zhī，zé bì fù qǐng qí gù，cì ér hòu yǔ zhī。shì zi shù zǐ zhǐ shì zōng zi zōng fù，suī guì fù，bù gǎn yǐ guì fù rù zōng zi zhī jiā，suī zhòng chē tú shě yú wài，yǐ guǎ yuē rù。zǐ dì yóu guī qì yī fú qiú qīn chē mǎ，zé bì xiàn qí shàng，ér hòu gǎn fú yòng qí cì yě ruò fēi suǒ xiàn，zé bù gǎn yǐ rù yú zōng zi zhī mén，bù gǎn yǐ guì fù jiā yú fù xiōng zōng zú。ruò fù，zé jù èr shēng，xiàn qí xián zhě yú zōng zi，fū fù jiē qí ér zōng jìng yān，zhōng shì ér hòu gǎn sī jì。

　　父母虽没，将为善，思贻父母令名，必果；将为不善，思贻父母羞辱，必不果。舅没则姑老，冢妇所祭祀、宾客，每事必请于姑，介妇请于冢妇。舅姑使冢妇，毋怠，不友无礼于介妇。舅姑若使介妇，毋敢敌耦于冢妇，不敢并行，不敢并命，不敢并坐。凡妇，不命适私室，不敢退。妇将有事，大小必请于舅姑。子妇无私货，无私畜，无私器，不敢私假，不敢私与。妇或赐之饮食、衣服、布帛、佩帨、茝兰，则受而献诸舅姑，舅姑受之则喜，如新受赐，若反赐之则辞，不得命，如更受赐，藏以待乏。妇若有私亲兄弟将与之，则必复请其故，赐而后与之。适子庶子只事宗子宗妇，虽贵富，不敢以贵富入宗子之家，虽众车徒舍于外，以寡约入。子弟犹归器衣服裘衾车马，则必献其上，而后敢服用其次也；若非所献，则不敢以入于宗子之门，不敢以贵富加于父兄宗族。若富，则具二牲，献其贤者于宗子，夫妇皆齐而宗敬焉，终事而后敢私祭。

　　 fàn: shǔ，jì，dào，liáng，bái shǔ，huáng liáng，xǔ，zhuō。

　　饭：黍，稷，稻，粱，白黍，黄粱，稰，穛。

　　 shàn: xiāng，xūn，xiāo，hǎi，niú zhì。hǎi，niú zì，hǎi，niú kuài。yáng zhì，yáng zì，hǎi，shǐ zhì。hǎi，shǐ zì，jiè jiàng，yú kuài。zhì，tù，chún，yàn。

　　膳：膷，臐，膮，醢，牛炙。醢，牛胾，醢，牛脍。羊炙，羊胾，醢，豕炙。醢，豕胾，芥酱，鱼脍。雉，兔，鹑，鷃。

　　 yǐn: zhòng lǐ，dào lǐ qīng zāo，shǔ lǐ qīng zāo，liáng lǐ qīng zāo，huò yǐ yǐ wèi lǐ，shǔ yǐ，jiāng，shuǐ，yì，làn。

　　饮：重醴，稻醴清糟，黍醴清糟，粱醴清糟，或以酏为醴，黍酏，浆，水，醷，滥。

　　 jiǔ: qīngbái。

　　酒：清、白。

　　 xiū: qiǔ，ěr，fěn，yǐ。

　　羞：糗，饵，粉，酏。

　　 shí: wō hǎi ér gū shí，zhì gēng mài shí，pú gēng，jī gēng xī tú，quǎn gēng，tù gēng hé sǎn bù liǎo。rú tún，bāo kǔ shí liǎo rú jī，hǎi jiàng shí liǎo rú yú，luǎn jiàng shí liǎo rú biē，hǎi jiàng shí liǎo。duàn xiū，chí hǎi，pú gēng，tù hǎi，mí fū，yú hǎi，yú kuài，jiè jiàng，mí xīng，hǎi，jiàng，táo zhū，méi zhū，luǎn yán。

　　食：蜗醢而菰食，雉羹；麦食，脯羹，鸡羹；析稌，犬羹，兔羹；和糁不蓼。濡豚，包苦实蓼；濡鸡，醢酱实蓼；濡鱼，卵酱实蓼；濡鳖，醢酱实蓼。腶修，蚳醢，脯羹，兔醢，糜肤，鱼醢，鱼脍，芥酱，麋腥，醢，酱，桃诸，梅诸，卵盐。

　　 fán shí qí shì chūn shí，gēng qí shì xià shí，jiàng qí shì qiū shí，yǐn qí shì dōng shí。fán hé，chūn duō suān，xià duō kǔ，qiū duō xīn，dōng duō xián，diào yǐ huá gān。niú yí tú，yáng yí shǔ，shǐ yí jì，quǎn yí liáng，yàn yí mài，yú yí gū。chūn yí gāo tún shàn gāo xiāng，xià yí jū sù shàn gāo sāo，qiū yí dú ní shàn gāo xīng，dōng yí xiān yǔ shàn gāo shān。niú xiū，lù pú，tián shǐ pú，mí pú，jūn pú，mílùtián shǐjūn，jiē yǒu xuān，zhì tù jiē yǒu mào。jué，yàn，tiáo，fàn，zhī ér，líng，jǔ，zǎo，lì，zhēn，shì，guā，táo，lǐ，méi，xìng，zhā，lí，jiāng，guì。dài fū yàn shí，yǒu kuài wú pú，yǒu pú wú kuài。shì bù èr gēng zì，shù rén qí lǎo bù tú shí。kuài: chūn yòng cōng，qiū yòng jiètún chūn yòng jiǔ，qiū yòng liǎo。zhī yòng cōng，gāo yòng xiè，sān shēng yòng yì，hé yòng xiān，shòu yòng méi。chún gēngjī gēngrú，niàng zhī liǎo。fáng xù zhēng，chú shāo，zhì，xiāng wú liǎo。bù shí chú biē，láng qù cháng，gǒu qù shèn，lí qù zhèng jǐ，tù qù kāo，hú qù shǒu，tún qù nǎo，yú qù yǐ，biē qù chǒu。ròu yuē tuō zhī，yú yuē zuò zhī，zǎo yuē xīn zhī，lì yuē zhuàn zhī，táo yuē dǎn zhī，zhā lí yuē zǎn zhī。niú yè míng zé yǒu，yáng líng máo ér cuìshān，gǒu chì gǔ ér zàosāo，niǎo páo sè ér shā míngyù，shǐ wàng shì ér jiāo jiéxīng，mǎ hēi jí ér bān bìlòu，chú wěi bù yíng wò fú shí，shū yàn cuì，gǔ xiāo pàng，shū fú cuì，jī gān，yàn shèn，bǎo ào，lù wèi。ròu xīng xì zhě wèi kuài，dà zhě wèi xuān huò yuē mí lù yú wèi jū，jūn wèi pì jī，yě shǐ wèi xuān，tù wèi wǎn pí，qiè cōng ruò xiè，shí zhū xiān yǐ róu zhī。gēng shí，zì zhū hóu yǐ xià zhì yú shù rén wú děng。dài fū wú zhì shàn，dài fū qī shí ér yǒu gé，tiān zǐ zhī gé。zuǒ dá wǔ，yòu dá wǔ，gōng hóu bó yú fáng zhōng wǔ，dài fū yú gé sān，shì yú diàn yī。

　　凡食齐视春时，羹齐视夏时，酱齐视秋时，饮齐视冬时。凡和，春多酸，夏多苦，秋多辛，冬多咸，调以滑甘。牛宜稌，羊宜黍，豕宜稷，犬宜粱，雁宜麦，鱼宜菰。春宜羔豚膳膏芗，夏宜腒鱐膳膏臊，秋宜犊麑膳膏腥，冬宜鲜羽膳膏膻。牛修，鹿脯，田豕脯，糜脯，麇脯，麋、鹿、田豕、麇，皆有轩，雉兔皆有芼。爵，鷃，蜩，范，芝栭，菱，椇，枣，栗，榛，柿，瓜，桃，李，梅，杏，楂，梨，姜，桂。大夫燕食，有脍无脯，有脯无脍。士不贰羹胾，庶人耆老不徒食。脍：春用葱，秋用芥、豚；春用韭，秋用蓼。脂用葱，膏用薤，三牲用藙，和用酰，兽用梅。鹑羹、鸡羹、鴽，酿之蓼。鲂鱮烝，雏烧，雉，芗无蓼。不食雏鳖，狼去肠，狗去肾，狸去正脊，兔去尻，狐去首，豚去脑，鱼去乙，鳖去丑。肉曰脱之，鱼曰作之，枣曰新之，栗曰撰之，桃曰胆之，柤梨曰攒之。牛夜鸣则庮，羊泠毛而毳、膻，狗赤股而躁、臊，鸟麃色而沙鸣、郁，豕望视而交睫、腥，马黑脊而般臂、漏，雏尾不盈握弗食，舒雁翠，鹄鸮胖，舒凫翠，鸡肝，雁肾，鸨奥，鹿胃。肉腥细者为脍，大者为轩；或曰麋鹿鱼为菹，麇为辟鸡，野豕为轩，兔为宛脾，切葱若薤，实诸酰以柔之。羹食，自诸侯以下至于庶人无等。大夫无秩膳，大夫七十而有阁，天子之阁。左达五，右达五，公侯伯于房中五，大夫于阁三，士于坫一。

　　 fán yǎng lǎo: yǒu yú shì yǐ yàn lǐ，xià hòu shì yǐ xiǎng lǐ，yīn rén yǐ shí lǐ，zhōu rén xiū ér jiān yòng zhī。fán wǔ shí yǎng yú xiāng，liù shí yǎng yú guó，qī shí yǎng yú xué，dá yú zhū hóu。bā shí bài jūn mìng，yī zuò zài zhì，gǔ yì rú zhī，jiǔ shí zhě shǐ rén shòu。wǔ shí yì zhāng，liù shí sù ròu，qī shí èr shàn，bā shí cháng zhēn，jiǔ shí yǐn shí bù wéi qǐn，shàn yǐn cóng yú yóu kě yě。liù shí suì zhì，qī shí shí zhì，bā shí yuè zhì，jiǔ shí rì xiū，wéi jiǎo jīn qīn mào，sǐ ér hòu zhì。wǔ shí shǐ shuāi，liù shí fēi ròu bù bǎo，qī shí fēi bó bù nuǎn，bā shí fēi rén bù nuǎn，jiǔ shí suī dé rén bù nuǎn yǐ。wǔ shí zhàng yú jiā，liù shí zhàng yú xiāng，qī shí zhàng yú guó，bā shí zhàng yú cháo，jiǔ shí zhě tiān zǐ yù yǒu wèn yān，zé jiù qí shì yǐ zhēn cóng。qī shí bù qí cháo，bā shí yuè gào cún，jiǔ shí rì yǒu zhì。wǔ shí bù cóng lì zhèng，liù shí bù yǔ fú róng，qī shí bù yǔ bīn kè zhī shì，bā shí qí sàng zhī shì fú jí yě。wǔ shí ér jué，liù shí bù qīn xué，qī shí zhì zhèng fán zì qī shí yǐ shàng，wéi shuāi má wèi sàng。fán sān wáng yǎng lǎo jiē yǐn nián，bā shí zhě yī zi bù cóng zhèng，jiǔ shí zhě qí jiā bù cóng zhèng gǔ yì rú zhī。fán fù mǔ zài，zi suī lǎo bù zuò。yǒu yú shì yǎng guó lǎo yú shàng xiáng，yǎng shù lǎo yú xià xiáng xià hòu shì yǎng guó lǎo yú dōng xù，yǎng shù lǎo yú xī xù yīn rén yǎng guó lǎo yú yòu xué，yǎng shù lǎo yú zuǒ xué zhōu rén yǎng guó lǎo yú dōng jiāo，yǎng shù lǎo yú yú xiáng，yú xiáng zài guó zhī xī jiāo。yǒu yú shì huáng ér jì，shēn yī ér yǎng lǎo xià hòu shì shōu ér jì，yàn yī ér yǎng lǎo yīn rén xǔ ér jì，gǎo yī ér yǎng lǎo zhōu rén miǎn ér jì，xuán yī ér yǎng lǎo。

　　凡养老：有虞氏以燕礼，夏后氏以飨礼，殷人以食礼，周人修而兼用之。凡五十养于乡，六十养于国，七十养于学，达于诸侯。八十拜君命，一坐再至，瞽亦如之，九十者使人受。五十异粻，六十宿肉，七十二膳，八十常珍，九十饮食不违寝，膳饮从于游可也。六十岁制，七十时制，八十月制，九十日修，唯绞紟衾冒，死而后制。五十始衰，六十非肉不饱，七十非帛不暖，八十非人不暖，九十虽得人不暖矣。五十杖于家，六十杖于乡，七十杖于国，八十杖于朝，九十者天子欲有问焉，则就其室以珍从。七十不俟朝，八十月告存，九十日有秩。五十不从力政，六十不与服戎，七十不与宾客之事，八十齐丧之事弗及也。五十而爵，六十不亲学，七十致政；凡自七十以上，唯衰麻为丧。凡三王养老皆引年，八十者一子不从政，九十者其家不从政；瞽亦如之。凡父母在，子虽老不坐。有虞氏养国老于上庠，养庶老于下庠；夏后氏养国老于东序，养庶老于西序；殷人养国老于右学，养庶老于左学；周人养国老于东胶，养庶老于虞庠，虞庠在国之西郊。有虞氏皇而祭，深衣而养老；夏后氏收而祭，燕衣而养老；殷人冔而祭，缟衣而养老；周人冕而祭，玄衣而养老。

　　 zēng zǐ yuē: xiào zǐ zhī yǎng lǎo yě，lè qí xīn bù wéi qí zhì，lè qí ěr mù，ān qí qǐn chù，yǐ qí yǐn shí zhōng yǎng zhī xiào zǐ zhī shēn zhōng，zhōng shēn yě zhě，fēi zhōng fù mǔ zhī shēn，zhōng qí shēn yě shì gù fù mǔ zhī suǒ ài yì ài zhī，fù mǔ zhī suǒ jìng yì jìng zhī，zhì yú quǎn mǎ jìn rán，ér kuàng yú rén hū!fán yǎng lǎo，wǔ dì xiàn，sān wáng yǒu qǐ yán。wǔ dì xiàn，yǎng qì tǐ ér bù qǐ yán，yǒu shàn zé jì zhī wèi dūn shǐ。sān wáng yì xiàn，jì yǎng lǎo ér hòu qǐ yán，yì wēi qí lǐ，jiē yǒu dūn shǐ。

　　曾子曰：「孝子之养老也，乐其心不违其志，乐其耳目，安其寝处，以其饮食忠养之孝子之身终，终身也者，非终父母之身，终其身也；是故父母之所爱亦爱之，父母之所敬亦敬之，至于犬马尽然，而况于人乎！」凡养老，五帝宪，三王有乞言。五帝宪，养气体而不乞言，有善则记之为惇史。三王亦宪，既养老而后乞言，亦微其礼，皆有惇史。

　　 chún áo: jiān hǎi，jiā yú lù dào shàng，wò zhī yǐ gāo yuē chún áo。chún wú jiān hǎi，jiā yú shǔ shí shàng，wò zhī yǐ gāo yuē chún wú。

　　淳熬：煎醢，加于陆稻上，沃之以膏曰淳熬。淳毋煎醢，加于黍食上，沃之以膏曰淳毋。

　　 pào: qǔ tún ruò jiāng，kuī zhī kū zhī，shí zǎo yú qí fù zhōng，biān huán yǐ jū zhī，tú zhī yǐ jǐn tú，pào zhī，tú jiē gàn，bāi zhī，zhuó shǒu yǐ mó zhī，qù qí zhāo，wèi dào fěn xiǔ sōu zhī yǐ wéi yǐ，yǐ fù tún jiān zhū gāo，gāo bì miè zhī，jù huò tāng yǐ xiǎo dǐng xiāng pú yú qí zhōng，shǐ qí tāng wú miè dǐng，sān rì sān yè wú jué huǒ，ér hòu diào zhī yǐ xiān hǎi。

　　炮：取豚若将，刲之刳之，实枣于其腹中，编萑以苴之，涂之以谨涂，炮之，涂皆干，擘之，濯手以摩之，去其皽，为稻粉糔溲之以为酏，以付豚煎诸膏，膏必灭之，巨镬汤以小鼎芗脯于其中，使其汤毋灭鼎，三日三夜毋绝火，而后调之以酰醢。

　　 dǎo zhēn: qǔ niú yáng mí lù jūn zhī ròu bì méi，měi wù yǔ niú ruò yī chuí，fǎn cè zhī，qù qí ěr，shú chū zhī，qù qí ěr，róu qí ròu。

　　捣珍：取牛羊麋鹿麇之肉必脄，每物与牛若一捶，反侧之，去其饵，熟出之，去其饵，柔其肉。

　　 zì: qǔ niú ròu bì xīn shā zhě，báo qiè zhī，bì jué qí lǐ zhàn zhū měi jiǔ，qī cháo ér shí zhī yǐ hǎi ruò xiān yì。

　　渍：取牛肉必新杀者，薄切之，必绝其理；湛诸美酒，期朝而食之以醢若酰醷。

　　 wèi áo: chuí zhī，qù qí zhāo，biān huán bù niú ròu yān，xiè guì yǔ jiāng yǐ sǎ zhū shàng ér yán zhī，gàn ér shí zhī。shī yáng yì rú zhī，shī míshī lùshī jūn jiē rú niú yáng。yù rú ròu zé shì ér jiān zhī yǐ hǎi，yù gān ròu zé chuí ér shí zhī。

　　为熬：捶之，去其皽，编萑布牛肉焉，屑桂与姜以洒诸上而盐之，干而食之。施羊亦如之，施麋、施鹿、施麇皆如牛羊。欲濡肉则释而煎之以醢，欲干肉则捶而食之。

　　 sǎn: qǔ niú yáng shǐ zhī ròu，sān rú yī xiǎo qiè zhī，yǔ dào mǐ dào mǐ èr ròu yī，hé yǐ wéi ěr jiān zhī。

　　糁：取牛羊豕之肉，三如一小切之，与稻米；稻米二肉一，合以为饵煎之。

　　 gān jiān: qǔ gǒu gān yī，méng zhī，yǐ qí jiān rú zhì zhī，jǔ jiāo，qí jiān bù liǎo qǔ dào mǐ jǔ xiǔ sōu zhī，xiǎo qiè láng chù gāo，yǐ yǔ dào mǐ wèi yǐ。

　　肝菺：取狗肝一，幪之，以其菺濡炙之，举焦，其菺不蓼；取稻米举糔溲之，小切狼臅膏，以与稻米为酏。

　　 lǐ，shǐ yú jǐn fū fù，wèi gōng shì，biàn wài nèi。nán zǐ jū wài，nǚ zǐ jū nèi，shēn gōng gù mén，hūn sì shǒu zhī。nán bù rù，nǚ bù chū。nán nǚ bù tóng yí jiā，bù gǎn xuán yú fū zhī huī yí，bù gǎn cáng yú fū zhī qiè sì，bù gǎn gòng bì yù。fū bù zài，liǎn zhěn qiè diàn xíshǔ qì ér cáng zhī。shǎo shì zhǎng，jiàn shì guì，xián rú zhī。fū fù zhī lǐ，wéi jí qī shí，tóng cáng wú jiàn。gù qiè suī lǎo，nián wèi mǎn wǔ shí，bì yǔ wǔ rì zhī yù。jiāng yù zhě，qí，shù huàn，shèn yī fú，zhì xǐ jī，zǒng jiǎo，fú máo，jīn yīng qí jù。suī bì qiè，yī fú yǐn shí bì hòu zhǎng zhě。qī bù zài，qiè yù mò gǎn dāng xī。

　　礼，始于谨夫妇，为宫室，辨外内。男子居外，女子居内，深宫固门，阍寺守之。男不入，女不出。男女不同椸枷，不敢悬于夫之楎椸，不敢藏于夫之箧笥，不敢共湢浴。夫不在，敛枕箧簟席、襡器而藏之。少事长，贱事贵，咸如之。夫妇之礼，唯及七十，同藏无间。故妾虽老，年未满五十，必与五日之御。将御者，齐，漱浣，慎衣服，栉縰笄，总角，拂髦，衿缨綦屦。虽婢妾，衣服饮食必后长者。妻不在，妾御莫敢当夕。

　　 qī jiāng shēng zǐ，jí yuè chén，jū cè shì，fū shǐ rén rì zài wèn zhī，zuò ér zì wèn zhī，qī bù gǎn jiàn，shǐ mǔ yī fú ér duì，zhì yú zi shēng，fū fù shǐ rén rì zài wèn zhī，fū qí zé bù rù cè shì zhī mén。zi shēng，nán zǐ shè hú yú mén zuǒ，nǚ zǐ shè shuì yú mén yòu。sān rì，shǐ fù zi，nán shè nǚ fǒu。guó jūn shì zǐ shēng，gào yú jūn，jiē yǐ dà láo，zǎi zhǎng jù。sān rì，bo shì fù zhī，jí zhě sù qí cháo fú qǐn mén wài，shī fù zhī，shè rén yǐ sāng hú péng shǐ liù。shè tiān dì sì fāng，bǎo shòu nǎi fù zhī，zǎi lǐ fù zi，cì zhī shù bó，bo shì zhī qīdài fū zhī qiè，shǐ shí zi。fán jiē zi，zé rì，zhǒng zi zé dà láo，shù rén tè tún，shì tè shǐ，dài fū shǎo láo，guó jūn shì zǐ dà láo，qí fēi zhǒng zi，zé jiē jiàng yī děng。yì wèi rú zǐ shì yú gōng zhōng，zé yú zhū mǔ yǔ kě zhě，bì qiú qí kuān yù cí huìwēn liáng gōng jìngshèn ér guǎ yán zhě，shǐ wèi zi shī，qí cì wèi cí mǔ，qí cì wèi bǎo mǔ，jiē jū zi shì，tā rén wú shì bù wǎng。sān yuè zhī mò，zé rì jiǎn fà wèi tuǒ，nán jiǎo nǚ jī，fǒu zé nán zuǒ nǚ yòu。shì rì yě，qī yǐ zi jiàn yú fù，guì rén zé wèi yī fú，yóu mìng shì yǐ xià，jiē shù huàn，nán nǚ sù xìng，mù yù yī fú，jù shì shuò shí，fū rù mén，shēng zì zuò jiē。lì yú zuò xī xiāng，qī bào zi chū zì fáng，dāng méi lì dōng miàn。mǔ xiān，xiāng yuē: mǔ mǒu gǎn yòng shí rì zhī jiàn rú zǐ。fū duì yuē: qīn yǒu shuài。fù zhí zi zhī yòu shǒu，hāi ér míng zhī。qī duì yuē: jì yǒu chéng。suì zuǒ hái，shòu shī，zi shī biàn gào zhū fù zhū mǔ míng，qī suì shì qǐn。fū gào zǎi míng，zǎi biàn gào zhū nán míng，shū yuē: mǒu nián mǒu yuè mǒu rì mǒu shēng。ér cáng zhī，zǎi gào lǘ shǐ，lǘ shǐ shū wèi èr，qí yī cáng zhū lǘ fǔ，qí yī xiàn zhū zhōu shǐ zhōu shǐ xiàn zhū zhōu bó，zhōu bó mìng cáng zhū zhōu fǔ。fū rù shí rú yǎng lǐ。shì zǐ shēng，zé jūn mù yù cháo fú，fū rén yì rú zhī，jiē lì yú zuò jiē xī xiāng，shì fù bào zi shēng zì xī jiē，jūn míng zhī，nǎi jiàng。shì zi shù zǐ jiàn yú wài qǐn，fǔ qí shǒu hāi ér míng zhī，lǐ shuài chū，wú cí。fán míng zǐ，bù yǐ rì yuè，bù yǐ guó，bù yǐ yǐn jí dài fūshì zhī zǐ，bù gǎn yǔ shì zǐ tóng míng。qiè jiāng shēng zǐ，jí yuè chén，fū shǐ rén rì yī wèn zhī。zi shēng sān yuè zhī mò，shù huàn sù qí，jiàn yú nèi qǐn，lǐ zhī rú shǐ rù shì jūn yǐ shí，chè yān，shǐ zhī tè jùn，suì rù yù。gōng shù zǐ shēng，jiù cè shì。sān yuè zhī mò，qí mǔ mù yù cháo fú jiàn yú jūn，bìn zhě yǐ qí zi jiàn，jūn suǒ yǒu cì，jūn míng zhī。zhòng zi，zé shǐ yǒu sī míng zhī。shù rén wú cè shì zhě，jí yuè chén，fū chū jū qún shì，qí wèn zhī yě，yǔ zi jiàn fù zhī lǐ，wú yǐ yì yě。fán fù zài，sūn jiàn yú zǔ，zǔ yì míng zhī，lǐ rú zi jiàn fù，wú cí。shí zi zhě，sān nián ér chū，jiàn yú gōng gōng zé qú。dài fū zhī zǐ yǒu shí mǔ，shì zhī qī zì yǎng qí zi。yóu mìng shì yǐ shàng jí dài fū zhī zǐ，xún ér jiàn。zhǒng zi wèi shí ér jiàn，bì zhí qí yòu shǒu，shì zi shù zǐ yǐ shí ér jiàn，bì xún qí shǒu。zi néng shí shí，jiào yǐ yòu shǒu。néng yán，nán wéi nǚ yú。nán pán gé，nǚ pán sī。liù nián jiào zhī shù yǔ fāng míng。qī nián nán nǚ bù tóng xí，bù gòng shí。bā nián chū rù mén hù jí jí xí yǐn shí，bì hòu zhǎng zhě，shǐ jiào zhī ràng。jiǔ nián jiào zhī shù rì。shí nián chū jiù wài fù，jū sù yú wài，xué shū jì，yī bù bó rú kù，lǐ shuài chū，zhāo xī xué yòu yí，qǐng yì jiǎn liàng。shí yǒu sān nián xué lè，sòng shī，wǔ sháo，chéng tóng wǔ xiàng，xué shè yù。èr shí ér guān，shǐ xué lǐ，kě yǐ yī qiú bó，wǔ dà xià，dūn xíng xiào dì，bó xué bù jiào，nèi ér bù chū。sān shí ér yǒu shì，shǐ lǐ nán shì，bó xué wú fāng，sūn yǒu shì zhì。sì shí shǐ shì，fāng wù chū móu fā lǜ，dào hé zé fú cóng，bù kě zé qù。wǔ shí mìng wèi dài fū，fú guān zhèng。qī shí zhì shì。fán nán bài shàng zuǒ shǒu。nǚ zǐ shí nián bù chū，mǔ jiào wǎn wǎn tīng cóng，zhí má xǐ，zhì sī jiǎn，zhī rèn zǔ xún，xué nǚ shì yǐ gòng yī fú，guān yú jì sì，nà jiǔ jiāngbiān dòuzū hǎi，lǐ xiāng zhù diàn。shí yǒu wǔ nián ér jī，èr shí ér jià yǒu gù，èr shí sān nián ér jià。pìn zé wèi qī，bēn zé wèi qiè。fán nǚ bài shàng yòu shǒu。

　　妻将生子，及月辰，居侧室，夫使人日再问之，作而自问之，妻不敢见，使姆衣服而对，至于子生，夫复使人日再问之，夫齐则不入侧室之门。子生，男子设弧于门左，女子设帨于门右。三日，始负子，男射女否。国君世子生，告于君，接以大牢，宰掌具。三日，卜士负之，吉者宿齐朝服寝门外，诗负之，射人以桑弧蓬矢六。射天地四方，保受乃负之，宰醴负子，赐之束帛，卜士之妻、大夫之妾，使食子。凡接子，择日，冢子则大牢，庶人特豚，士特豕，大夫少牢，国君世子大牢，其非冢子，则皆降一等。异为孺子室于宫中，择于诸母与可者，必求其宽裕慈惠、温良恭敬、慎而寡言者，使为子师，其次为慈母，其次为保母，皆居子室，他人无事不往。三月之末，择日剪发为鬌，男角女羁，否则男左女右。是日也，妻以子见于父，贵人则为衣服，由命士以下，皆漱浣，男女夙兴，沐浴衣服，具视朔食，夫入门，升自阼阶。立于阼西乡，妻抱子出自房，当楣立东面。姆先，相曰：「母某敢用时日只见孺子。」夫对曰：「钦有帅。」父执子之右手，咳而名之。妻对曰：「记有成。」遂左还，授师，子师辩告诸妇诸母名，妻遂适寝。夫告宰名，宰辩告诸男名，书曰：「某年某月某日某生。」而藏之，宰告闾史，闾史书为二，其一藏诸闾府，其一献诸州史；州史献诸州伯，州伯命藏诸州府。夫入食如养礼。世子生，则君沐浴朝服，夫人亦如之，皆立于阼阶西乡，世妇抱子升自西阶，君名之，乃降。适子庶子见于外寝，抚其首咳而名之，礼帅初，无辞。凡名子，不以日月，不以国，不以隐疾；大夫、士之子，不敢与世子同名。妾将生子，及月辰，夫使人日一问之。子生三月之末，漱浣夙齐，见于内寝，礼之如始入室；君已食，彻焉，使之特馂，遂入御。公庶子生，就侧室。三月之末，其母沐浴朝服见于君，摈者以其子见，君所有赐，君名之。众子，则使有司名之。庶人无侧室者，及月辰，夫出居群室，其问之也，与子见父之礼，无以异也。凡父在，孙见于祖，祖亦名之，礼如子见父，无辞。食子者，三年而出，见于公宫则劬。大夫之子有食母，士之妻自养其子。由命士以上及大夫之子，旬而见。冢子未食而见，必执其右手，适子庶子已食而见，必循其首。子能食食，教以右手。能言，男唯女俞。男鞶革，女鞶丝。六年教之数与方名。七年男女不同席，不共食。八年出入门户及即席饮食，必后长者，始教之让。九年教之数日。十年出就外傅，居宿于外，学书计，衣不帛襦裤，礼帅初，朝夕学幼仪，请肄简谅。十有三年学乐，诵《诗》，舞《勺》，成童舞《象》，学射御。二十而冠，始学礼，可以衣裘帛，舞《大夏》，惇行孝弟，博学不教，内而不出。三十而有室，始理男事，博学无方，孙友视志。四十始仕，方物出谋发虑，道合则服从，不可则去。五十命为大夫，服官政。七十致事。凡男拜尚左手。女子十年不出，姆教婉娩听从，执麻枲，治丝茧，织纴组紃，学女事以共衣服，观于祭祀，纳酒浆、、笾豆、菹醢，礼相助奠。十有五年而笄，二十而嫁；有故，二十三年而嫁。聘则为妻，奔则为妾。凡女拜尚右手。