学记

拼音版、注音及读音

　　 fā lǜ xiàn，qiú shàn liáng，zú yǐ xiǎo wén，bù zú yǐ dòng zhòng jiù xián tǐ yuǎn，zú yǐ dòng zhòng，wèi zú yǐ huà mín。jūn zǐ rú yù huà mín chéng sú，qí bì yóu xué hū!

　　发虑宪，求善良，足以謏闻，不足以动众；就贤体远，足以动众，未足以化民。君子如欲化民成俗，其必由学乎！

　　 yù bù zuó，bù chéng qì rén bù xué，bù zhī dào。shì gù gǔ zhī wáng zhě jiàn guó jūn mín，jiào xué wèi xiān。duì mìng yuē: niàn zhōng shǐ diǎn yú xué。qí cǐ zhī wèi hū!

　　玉不琢，不成器；人不学，不知道。是故古之王者建国君民，教学为先。《兑命》曰：「念终始典于学。」其此之谓乎！

　　 suī yǒu jiā yáo，fú shí，bù zhī qí zhǐ yě suī yǒu zhì dào，fú xué，bù zhī qí shàn yě。gù xué rán hòu zhī bù zú，jiào rán hòu zhī kùn。zhī bù zú，rán hòu néng zì fǎn yě zhī kùn，rán hòu néng zì qiáng yě，gù yuē: jiào xué xiāng cháng yě。duì mìng yuē: xué xué bàn。qí cǐ zhī wèi hū!

　　虽有嘉肴，弗食，不知其旨也；虽有至道，弗学，不知其善也。故学然后知不足，教然后知困。知不足，然后能自反也；知困，然后能自强也，故曰：教学相长也。《兑命》曰：「学学半。」其此之谓乎！

　　 gǔ zhī jiào zhě，jiā yǒu shú，dǎng yǒu xiáng，shù yǒu xù，guó yǒu xué。bǐ nián rù xué，zhōng nián kǎo xiào。yī nián shì lí jīng biàn zhì，sān nián shì jìng yè lè qún，wǔ nián shì bó xí qīn shī，qī nián shì lùn xué qǔ yǒu，wèi zhī xiǎo chéng jiǔ nián zhī lèi tōng dá，qiáng lì ér bù fǎn，wèi zhī dà chéng。fū rán hòu zú yǐ huà mín yì sú，jìn zhě shuō fú，ér yuǎn zhě huái zhī，cǐ dà xué zhī dào yě。jì yuē: é zǐ shí shù zhī。qí cǐ zhī wèi hū!

　　古之教者，家有塾，党有庠，术有序，国有学。比年入学，中年考校。一年视离经辨志，三年视敬业乐群，五年视博习亲师，七年视论学取友，谓之小成；九年知类通达，强立而不反，谓之大成。夫然后足以化民易俗，近者说服，而远者怀之，此大学之道也。《记》曰：「蛾子时术之。」其此之谓乎！

　　 dà xué shǐ jiào，pí biàn jì cài，shì jìng dào yě xiāo yǎ yì sān，guān qí shǐ yě rù xué gǔ qiè，sūn qí yè yě xià chǔ èr wù，shōu qí wēi yě wèi bǔ dì bù shì xué，yóu qí zhì yě shí guān ér fú yǔ，cún qí xīn yě yòu zhě tīng ér fú wèn，xué bù liè děng yě。cǐ qī zhě，jiào zhī dà lún yě。jì yuē: fán xué guān xiān shì，shì xiān zhì。qí cǐ zhī wèi hū!

　　大学始教，皮弁祭菜，示敬道也；《宵雅》肄三，官其始也；入学鼓箧，孙其业也；夏楚二物，收其威也；未卜禘不视学，游其志也；时观而弗语，存其心也；幼者听而弗问，学不躐等也。此七者，教之大伦也。《记》曰：「凡学官先事，士先志。」其此之谓乎！

　　 dà xué zhī jiào yě shí，jiào bì yǒu zhèng yè，tuì xī bì yǒu jū。xué，bù xué cāo màn，bù néng ān xián bù xué bó yī，bù néng ān shī bù xué zá fú，bù néng ān lǐ bù xīng qí yì，bù néng lè xué。gù jūn zǐ zhī yú xué yě，cáng yān，xiū yān，xī yān，yóu yān。fū rán，gù ān qí xué ér qīn qí shī，lè qí yǒu ér xìn qí dào。shì yǐ suī lí shī fǔ ér bù fǎn yě。duì mìng yuē: jìng sūn wù shí mǐn，jué xiū nǎi lái。qí cǐ zhī wèi hū!

　　大学之教也时，教必有正业，退息必有居。学，不学操缦，不能安弦；不学博依，不能安《诗》；不学杂服，不能安礼；不兴其艺，不能乐学。故君子之于学也，藏焉，修焉，息焉，游焉。夫然，故安其学而亲其师，乐其友而信其道。是以虽离师辅而不反也。《兑命》曰：「敬孙务时敏，厥修乃来。」其此之谓乎！

　　 jīn zhī jiào zhě，shēn qí zhàn bì，duō qí xùn，yán jí yú shù，jìn ér bù gù qí ān，shǐ rén bù yóu qí chéng，jiào rén bù jìn qí cái qí shī zhī yě bèi，qí qiú zhī yě fú。fū rán，gù yǐn qí xué ér jí qí shī，kǔ qí nán ér bù zhī qí yì yě，suī zhōng qí yè，qí qù zhī bì sù。jiào zhī bù xíng，qí cǐ zhī yóu hū!

　　今之教者，呻其占毕，多其讯，言及于数，进而不顾其安，使人不由其诚，教人不尽其材；其施之也悖，其求之也佛。夫然，故隐其学而疾其师，苦其难而不知其益也，虽终其业，其去之必速。教之不刑，其此之由乎！

　　 dà xué zhī fǎ，jìn yú wèi fā zhī wèi yù，dāng qí kě zhī wèi shí，bù líng jié ér shī zhī wèi sūn，xiāng guān ér shàn zhī wèi mó。cǐ sì zhě，jiào zhī suǒ yóu xìng yě。

　　大学之法，禁于未发之谓豫，当其可之谓时，不陵节而施之谓孙，相观而善之谓摩。此四者，教之所由兴也。

　　 fā rán hòu jìn，zé hàn gé ér bù shèng shí guò rán hòu xué，zé qín kǔ ér nán chéng zá shī ér bù sūn，zé huài luàn ér bù xiū dú xué ér wú yǒu，zé gū lòu ér guǎ wén yàn péng nì qí shī yàn pì fèi qí xué。cǐ liù zhě，jiào zhī suǒ yóu fèi yě。

　　发然后禁，则捍格而不胜；时过然后学，则勤苦而难成；杂施而不孙，则坏乱而不修；独学而无友，则孤陋而寡闻；燕朋逆其师；燕辟废其学。此六者，教之所由废也。

　　 jūn zǐ jì zhī jiào zhī suǒ yóu xìng，yòu zhī jiào zhī suǒ yóu fèi，rán hòu kě yǐ wéi rén shī yě。gù jūn zǐ zhī jiào yù yě，dào ér fú qiān，qiáng ér fú yì，kāi ér fú dá。dào ér fú qiān zé hé，qiáng ér fú yì zé yì，kāi ér fú dá zé sī hé yì yǐ sī，kě wèi shàn yù yǐ。

　　君子既知教之所由兴，又知教之所由废，然后可以为人师也。故君子之教喻也，道而弗牵，强而弗抑，开而弗达。道而弗牵则和，强而弗抑则易，开而弗达则思；和易以思，可谓善喻矣。

　　 xué zhě yǒu sì shī，jiào zhě bì zhī zhī。rén zhī xué yě，huò shī zé duō，huò shī zé guǎ，huò shī zé yì，huò shī zé zhǐ。cǐ sì zhě，xīn zhī mò tóng yě。zhī qí xīn，rán hòu néng jiù qí shī yě。jiào yě zhě，zhǎng shàn ér jiù qí shī zhě yě。

　　学者有四失，教者必知之。人之学也，或失则多，或失则寡，或失则易，或失则止。此四者，心之莫同也。知其心，然后能救其失也。教也者，长善而救其失者也。

　　 shàn gē zhě，shǐ rén jì qí shēng shàn jiào zhě，shǐ rén jì qí zhì。qí yán yě yuē ér dá，wēi ér zāng，hǎn pì ér yù，kě wèi jì zhì yǐ。

　　善歌者，使人继其声；善教者，使人继其志。其言也约而达，微而臧，罕譬而喻，可谓继志矣。

　　 jūn zǐ zhī zhì xué zhī nán yì，ér zhī qí měi è，rán hòu néng bó yù néng bó yù rán hòu néng wéi shī néng wéi shī rán hòu néng wéi zhǎng néng wéi zhǎng rán hòu néng wéi jūn。gù shī yě zhě，suǒ yǐ xué wèi jūn yě。shì gù zé shī bù kě bù shèn yě。jì yuē: sān wáng sì dài wéi qí shī。cǐ zhī wèi hū!

　　君子知至学之难易，而知其美恶，然后能博喻；能博喻然后能为师；能为师然后能为长；能为长然后能为君。故师也者，所以学为君也。是故择师不可不慎也。《记》曰：「三王四代唯其师。」此之谓乎！

　　 fán xué zhī dào，yán shī wéi nán。shī yán rán hòu dào zūn，dào zūn rán hòu mín zhī jìng xué。shì gù jūn zhī suǒ bù chén yú qí chén zhě èr: dāng qí wèi shī zé fú chén yě，dāng qí wèi shī zé fú chén yě。dà xué zhī lǐ，suī zhào yú tiān zǐ，wú běi miàn suǒ yǐ zūn shī yě。

　　凡学之道，严师为难。师严然后道尊，道尊然后民知敬学。是故君之所不臣于其臣者二：当其为尸则弗臣也，当其为师则弗臣也。大学之礼，虽诏于天子，无北面；所以尊师也。

　　 shàn xué zhě，shī yì ér gōng bèi，yòu cóng ér yōng zhī bù shàn xué zhě，shī qín ér gōng bàn，yòu cóng ér yuàn zhī。shàn wèn zhě，rú gōng jiān mù，xiān qí yì zhě，hòu qí jié mù，jí qí jiǔ yě，xiāng shuō yǐ jiě bù shàn wèn zhě fǎn cǐ。shàn dài wèn zhě，rú zhuàng zhōng，kòu zhī yǐ xiǎo zhě zé xiǎo míng，kòu zhī yǐ dà zhě zé dà míng，dài qí cóng róng，rán hòu jǐn qí shēng bù shàn dá wèn zhě fǎn cǐ。cǐ jiē jìn xué zhī dào yě。

　　善学者，师逸而功倍，又从而庸之；不善学者，师勤而功半，又从而怨之。善问者，如攻坚木，先其易者，后其节目，及其久也，相说以解；不善问者反此。善待问者，如撞钟，叩之以小者则小鸣，叩之以大者则大鸣，待其从容，然后尽其声；不善答问者反此。此皆进学之道也。

　　 jì wèn zhī xué，bù zú yǐ wéi rén shī。bì yě tīng yǔ hū，lì bù néng wèn，rán hòu yǔ zhī yǔ zhī ér bù zhī，suī shě zhī kě yě。

　　记问之学，不足以为人师。必也听语乎，力不能问，然后语之；语之而不知，虽舍之可也。

　　 liáng yě zhī zǐ，bì xué wèi qiú liáng gōng zhī zǐ，bì xué wèi jī shǐ jià zhě fǎn zhī，chē zài mǎ qián。jūn zǐ chá yú cǐ sān zhě，kě yǐ yǒu zhì yú xué yǐ。

　　良冶之子，必学为裘；良弓之子，必学为箕；始驾者反之，车在马前。君子察于此三者，可以有志于学矣。

　　 gǔ zhī xué zhě: bǐ wù chǒu lèi。gǔ wú dāng yú wǔ shēng，wǔ shēng fú dé bù hé。shuǐ wú dāng yú wǔ sè，wǔ sè fú dé bù zhāng。xué wú dāng yú wǔ guān。wǔ guān fú dé bù zhì。shī wú dāng yú wǔ fú，wǔ fú fú dé bù qīn。

　　古之学者：比物丑类。鼓无当于五声，五声弗得不和。水无当于五色，五色弗得不章。学无当于五官。五官弗得不治。师无当于五服，五服弗得不亲。

　　 jūn zǐ yuē: dà dé bù guān，dà dào bù qì，dà xìn bù yuē，dà shí bù qí。chá yú cǐ sì zhě，kě yǐ yǒu zhì yú xué yǐ。

　　君子曰：大德不官，大道不器，大信不约，大时不齐。察于此四者，可以有志于学矣。

　　 sān wáng zhī jì chuān yě，jiē xiān hé ér hòu hǎi huò yuán yě，huò wěi yě。cǐ zhī wèi wù běn。

　　三王之祭川也，皆先河而后海；或源也，或委也。此之谓务本。